فرهنگ ایمنی چیست؟
فرهنگ ایمنی، مجموعه ای از باورها، اطلاعات و رفتارهای افراد است که آنها را در برابر حوادث و خطرات ایمن نگه می دارد. هر فرد، قبل از اینکه به محیط های صنعتی وارد شود، باید با فرهنگ ایمنی آشنایی داشته باشد. اگر افراد دارای اطلاعات ضروری برای ایمنی در کار باشند، به خوبی می توانند قبل از رخ دادن حوادث، احتمال وقوع آنها را پیش بینی کرده و از رخدادهای ناگهانی جلوگیری کنند. مطالعات نشان داده است که بلایای مربوط به محل کار در نتیجه شکست سیاست ها و رویه های یک سازمان است که برای مقابله با ایمنی ایجاد شده است ، و خرابی ها از توجه ناکافی به مسائل ایمنی است. اگر افراد با فرهنگ ایمنی آشنایی داشته باشند، در هنگام وقوع اتفاقات پیش بینی نشده، به خوبی وارد عمل می شوند و از بدتر شدن اوضاع جلوگیری می کنند فرهنگ ایمنی خوب را می توان با تعهد مدیریت ارشد به ایمنی ، اقدامات واقع بینانه برای مقابله با خطرات ، یادگیری سازمانی مداوم ، و مراقبت و نگرانی از خطرات مشترک در کل کار ارتقا داد..
از فرهنگ ایمنی معمولا با عبارت HSE یاد می شود که حرف اول کلمات HEALTH (سلامتی) SAFETY (ایمنی) و ENVIRONMENT (محیط زیست) است. HSE دربردارنده کلیه مسائل مربوط به بهداشت کار، ایمنی در عملیات صنعتی و محیط کار، آتش نشانی و محیط زیست است.
نتایج تمام تحقیق ها بیانگر این نکته است که: محدودیت های ذاتی سیستم های ایمنی در صورتی که سازمان ها بتوانند فرهنگ ایمنی را گسترش دهند کاهش میابد.
امروزه فرهنگ ایمنی، از جمله مهارت های شغلی افراد به شمار می رود. مدیران سطح بالا به خوبی می دانند که دانستن فرهنگ ایمنی از افراد در مقابل آسیبهای جسمی و خسارات جانی و مالی محافظت می کند. بسیاری از سازمانها برای آموزش HSE به کارمندان خود وقت و انرژی می گذارند.
تاریخچه ایجاد مفهوم فرهنگ ایمنی:
بعد از حادثه چرنوبیل در سال 1986 میلادی، موضوع فرهنگ ایمنی مهم تر شد و رواج پیدا کرد. اگر با حادثه چرنوبیل آشنایی ندارید، باید بدانید که این حادثه در 26 آوریل سال 1986 در نیروگاه هسته ای چرنوبیل در اوکراین اتفاق افتاد. در این جریان، 4 راکتور هسته ای از کنترل خارج شدند و انفجار بزرگی را در ساختمان راکتور ایجاد کردند. طی حادثه چرنوبیل ساختمان نیروگاه آتش گرفت و پرتوهای هسته ای و مواد رادیواکتیو پخش شدند. بخش های وسیعی از اروپا در طی این حادثه آلوده به مواد رادیواکتیو شد. علت اصلی وقوع حادثه چرنوبیل، وجود فرهنگ ایمنی ضعیف و خطاهای عملیاتی بود. بعد از این فاجعه، سازمانها و مراکز مختلف بیشتر به رواج فرهنگ ایمنی در سازمان خود اهمیت دادند.
ایجاد فرهنگ ایمنی:
ایجاد و حفظ فرهنگ ایمنی با دوام و موِثر ، فرایندی آگاهانه است که چند مرحله دارد. این مراحل شامل:
- بیان ارزش ها: ضروری است که مدیران این ارزش ها را بیان و تقویت کنند.
- ایجاد رفتار های مورد انتظار: رفتارهای مورد انتظار را ایجاد کنید. این شامل تعیین سیاست ها و رویه های مربوط به چگونگی انجام فعالیت ها است که شامل ایجاد سیستم ها و ساختارهایی مانند شیوه های منابع انسانی و پشتیبانی برای حفظ یکپارچگی مأموریت است تا سازمان در صلاحیت های اصلی خود باقی بماند. این امر همچنین نیاز به حفظ فرهنگ ایمنی یکپارچه دارد.
- راه های تفکر موردنظر را تعیین کنید. یک رویکرد تفکر سیستمی برای رسیدگی جامع به عواملی که منجر به دستیابی به ایمنی می شوند ، مهم است.
- منابع سرمایه گذاری:. منابع شامل زمان کافی ، تجهیزات ، بودجه ، کارکنان و پشتیبانی سیاسی درون سازمانی است
- رفتارهای دلخواه را تشویق کنید. مشوق ها شامل به رسمیت شناختن ، جوایز و ترویج هنجارهای اجتماعی است.
- بهبود مستمر: به دنبال بهبود مستمر باشید. استفاده از روش های مدیریتی مانند PDCA ممکن است مفید باشد.
تجهیزات حفاظت فردی:
از نظر ارگونومی وسیله حفاظت فردی مناسب، وسیله ای است كه ضمن كاهش یا حذف خطرات و عوامل زیان آور محیط كار، توانایی و كارآیی فرد را نیز كاهش ندهد. وسایل یا تجهیزات حفاظت فردی به منظور حفاظت قسمت های مختلف بدن افراد از موهای سر گرفته تا كف پاها در برابر انواع خطرات احتمالی در محیط كار طراحی، ساخته و ارایه می‌شوند. ممكن است استفاده از این وسایل برای كنترل مواجهه كارگران با خطرات از دید كارفرمایان یك راه حل ساده و مناسب به نظر رسد، ولی در صورت عدم توجه به عوامل متعدد در یك برنامه پیشگیری ممکن است بسیار نامناسب و خطرناك باشند. در این شرکت مشکلات استفاده از وسایل حفاظت فردی برای پرسنل و عدم کارایی لازم، موجب عدم استفاده افراد از این لوازم گردیده بود که در این خصوص نسبت به شناسایی تامین کنندگان داخلی و خارجی این لوازم اقدام گردید و با توجه به پارامترهای مختلف از جمله راحتی استفاده، نسبت به تصمیم‌گیری خرید این لوازم اقدام مناسب صورت پذیرفت.
چگونه می توان فرهنگ ایمنی یک سازمان را بررسی کرد؟
برای ارزیابی فرهنگ ایمنی یک سازمان، میتوان از یکی از سه ابزار زیر استفاده کرد:
1. پرسشنامه: می‌توانید با طرح پرسشنامه، فرهنگ ایمنی سازمان خود را بررسی کنید. این پرسشنامه به شما کمک می‌کند تا نگرش و دیدگاه کارمندان درباره مسائل ایمنی را بفهمید و آنها را تجزیه و تحلیل کنید. سوالات باید واضح و متناسب با اهداف شما باشند تا کارمندان بتوانند به خوبی به آنها پاسخ دهند. استفاده از پرسشنامه می‌تواند زمان و انرژی شما را صرفه‌جویی کند.
2. مصاحبه: با برقراری ارتباط چهره به چهره با افراد، می‌توانید به دیدگاه آنها دست پیدا کنید و مشکلات و ایرادهای موجود را متوجه شوید. مصاحبه زمان بیشتری نسبت به پرسشنامه می‌طلبد، اما به شما امکان می‌دهد به صورت مستقیم با افراد صحبت کنید و نظرات آنها را بشنوید.
3. مشاهده: با مشاهده رفتار کارکنان، می‌توانید به میزان رعایت نکات ایمنی در سازمان پی ببرید. میزان پیروی کارمندان از قوانین و دستورالعمل‌ها، انجام کارهای ناامن در محل کار و رفتارهای خطرناک با دیگران از جمله مواردی است که باید آنها را مشاهده و ثبت کنید. بر اساس مشاهدات خود، می‌توانید برنامه‌هایی برای اصلاح رفتار کارکنان تدوین کنید. به عنوان مثال، می‌توانید جزوات HSE را در میان کارمندان منتشر کنید و از آنها بخواهید این جزوه را به خوبی مطالعه کنند.
با استفاده از این ابزارها، می‌توانید فرهنگ ایمنی سازمان خود را بررسی کنید و اقدامات لازم برای بهبود آن را انجام دهید.
چگونه میتوان فرهنگ ایمنی قوی ایجاد کرد؟
ایجاد یک فرهنگ ایمنی قوی نیاز به زمان دارد و نمی‌توان آن را در یک مدت کوتاه به مردم آموزش داد. برای ایجاد یک فرهنگ ایمنی پایدار در محیط کار، باید اقدامات زیر را انجام داد:
1. ایجاد گرایش‌های مثبت در محیط کار
باید فضایی را به وجود آورد که در آن اهمیت ایمنی و بهره‌وری از آن برای همه کارکنان به وضوح مشخص باشد.
2. آشنایی کارکنان با مزایای رعایت قوانین ایمنی
باید به کارکنان آموز آشنایی کارکنان با مزایای رعایت قوانین ایمنی: باید به کارکنان آموزش داده شود که رعایت قوانین ایمنی چه مزایایی برای آنها و سازمان دارد. آنها باید درک کنند که ایمنی در کار بهبود عملکرد، کاهش حوادث و صدمات، حفظ سلامتی و افزایش رضایت شغلی منجر می‌شود.
3. تقویت همکاری و همدلی میان نیروی کار و مدیران
باید فضایی را فراهم کرد که کارکنان با مدیران بتوانند به صورت مؤثر و همکاری‌ای در راستای ایمنی کار همکاری کنند. ارتباط باز و دوسویه بین کارکنان و مدیران باید تقویت شده و مشارکت فعال کارکنان در تصمیم‌گیری‌های مربوط به ایمنی تشویق شود.
4. اهمیت دادن مدیران به فرهنگ ایمنی
مدیران سازمان باید به فرهنگ ایمنی اهمیت بدهند و به اصول و استانداردهای آن متعهد باشند. آنها باید نمونه‌ای قابل تقلید باشند و با رعایت ایمنی در کار، نشان دهند که ایمنی از اهداف مالی و تجاری برتری دارد.
5. ارتباط موثر بین کارکنان و مدیران
باید ارتباط موثر و باز بین کارکنان و مدیران شکل بگیرد. این ارتباط می‌تواند بهبود پیدا کند تا میزان پیروی از قوانین و رعایت ایمنی در سازمان افزایش یابد. کارکنان باید احساس کنند که صدا و سمع آنها مورد توجه قرار می‌گیرد و می‌توانند مشکلات و نگرانی‌های خود را با مدیران به اشتراک بگذارند.
6. ارزیابی و همکاری
با استفاده از ارزیابی منظم و همکاری بین اعضا، باید بهبود‌های مربوط به ایمنی را مشخص کنید و اهداف ایمنی را بهبود بخشید. این شامل ارزیابی روند ایمنی، شناسایی نقاط ضعف، تدوین و اجرای برنامه‌های آموزشی و آگاهی‌بخشی درباره ایمنی و انجام تمرین‌های عملی مرتبط با ایمنی می‌شود.
7. روحیه ایمنی را در سازمان ترویج کنید
باید برای ترویج روحیه ایمنی در سازمان اقداماتی انجام داد. این شامل برگزاری جلسات و کارگاه‌های آموزشی درباره ایمنی، برگزاری رویدادها و مسابقات مرتبط با ایمنی، تشویق به گزارش دادن حوادث و نزدیک‌بودن به صحنه‌های خطرناک است.
8. ایجاد فرهنگ نگرانی و پیشگیر
باید فرهنگی را ایجاد کرد که همه کارکنان به نگرانی و پیشگیری از حوادث و صدمات اهمیت بدهند. باید تشویق به گزارش دادن موارد ناامن، ارائه ایده‌ها و پیشنهادات برای بهبود ایمنی و اجرای تمرین‌های پیشگیرانه باشد.
با انجام این اقدامات، می‌توانید یک فرهنگ ایمنی قوی در سازمان خود ایجاد کنید. این فرهنگ ایمنی نه تنها به حفظ سلامت و ایمنی کارکنان کمک می‌کند، بلکه به بهبود عملکرد و کاهش حوادث و صدمات نیز منجر می‌شود.